معارف اسلامی

                           بسم الله الرحمن الرحیم   

آیات زیادى در باره شکر نازل شده است که بیانگر این معنا ست که تنها مومنین ومتقین شاکرند در بعضى از آیات آمده است :عده کمى از بندگان شکورند ودر بعضى از آیات آمده است که بیشتر مردم شاکر نیستند.

 

    دلیل آن روشن است ؛ زیرا تا معرفت نباشد قدر دانى نمى‏شود(1) واز آن جائى که درجات معرفت منعم ومعرفت نعم وبه حسب اختلاف مراتب کمال انسانى متفاوت وداراى مراتب مختلف است ، لذا هرچه معرفت بیشتر باشد قدردانى بیشتر مى‏شود ولذا انبیاء، خاصّه خاتم الانبیاء( صلى‏الله‏ علیه‏ و‏آله )وائمه معصومین ( علیهم‏ السلام )شاکرترین بوده‏ اند واز آنجائى که مؤمنین واولوالباب واولیاءخدا،اندکند ،در نتیجه اهل معرفت کم وقلیل هستند وقرآن هم مى‏فرماید: «وَقَلیلٌ مِن عِبادِىَ الشَکُور» .وچون با داشتن تقواى الهى مى‏توان به معرفت رسید وشاکر بودن، بدون معرفت نمى‏شود ،لذا در قرآن سفارش به تقوا مى‏کند تابه وسیله تقوا ،معرفت منعم حاصل شودوبا رسیدن به معرفت منعم بتواند معرفت به نعمت هاى منعم پیدا کند؛ زیرا غافل از منعم ونعمتهاى آن شاکر وقدردان نیست ؛زیرا لازمه شاکر بودن معرفت است وکسى که تقواندارد، معرفت ندارد ،ولذااز این امتیاز محروم است ،چه بسا انسان آلوده غافل ازمنعم، هر نعمتى را به موجودى نسبت مى‏دهد وچشم امیدش دائما به اهل دنیا باز ودست طمعش به فقرائى چون خودش، دراز است انسانى که حجاب ظلمت اورا فرا گرفته وغافل از منعم واقعى مى‏باشد ،عمرى در نعمتهاى بى منتهاى حق غوطه خورده واز رحمتهاى بى کرانش بهره برده؛ اما ولى نعمت خود را نشناخته وکور کورانه از دیگران ستایش مى‏کند!آرى، شکر مخلوق از وظایف حتمیّه است چنان چه از رسول اللّه ( صلى‏الله‏ علیه ‏و‏آله )به این مضمون حدیثى نقل شده :«من لم یشکر الناس لایشکراللّه»(2) لکن از آن جهت که آنها وسائط نعمت ورحمت هستند، نه آن که با شکر آنها، از رازق وخالق حقیقى غافل باشد که در این صورت کفران نعمت ولى نعمت است .پس در نتیجه روشن شد که شاکر بودن از ثمرات معرفت واز امتیازات مؤمنین به شمار مى‏رود.وهم چنین از بعضى از روایات استفاده مى شود که باب شکر را خداوند به روى بندگانش باز مى‏کند: قال رسول اللّه « صلى‏الله‏ علیه‏ و‏آله »: «مافتح اللّه على عبدباب شکرفخزن عنه باب الزیاده»پیامبر اکرم ( صلى‏الله ‏علیه ‏و‏آله )فرمودند: خدا بر بنده ‏اى در شکر رانگشاید که بر وِى در زیادتى وافزایش رابسته دارد.

 

    قال امیرالمؤمنین ( علیه ‏السلام ): «ما کان اللّه لیفتح على عبدٍباب الشکرویغلق علیه باب الزیاده»:امیرالمؤمنین على ( علیه‏ السلام )فرمودند: خدا به روى بنده ‏اى باب شکر وسپاسگزارى را باز نمى‏کندکه در افزایش را به روى اوببندد.(3)

 

    از این روایات استفاده مى‏شود که باب شکر را نیز حق تعالى خود به روى بندگان باز کند وبه روى هر کس که باب شکر را باز کرد باب زیادت را نیز باز کند ،چنانچه در قرآن شریف نیز مى‏فرماید: «لَئِن شَکَرتُم لاَِزیدَنَّکُم»:اگر مرا شکر گزار باشید، بر نعمت شما مى‏افزایم .(4)

 

     شکر نعمت، نعمتت افزون کند   کفر نعمت از کَفَت بیرون کند.

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

 

1- اصول کافى باب شکر ح 1

 

2- شرح حدیث جنود عقل وجهل (امام خمینى( قدس‏ سره )ص 188/ایشان چنین فرموده اند :که این عبارت «من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق» در هیچ یک از جوامع حدیثى یافت نشد، ولى شبیه به آن، بدین گونه از پیامبر اسلام ( صلى‏الله علیه‏ و‏آله )نقل شده: «من لم یشکر الناس لایشکر اللّه» به نقل از کنز العمال ج 3 ح 6443 .

 

3- نهج البلاغه، مرحوم سید رضى ،ص 758 ش 420

 

4- سوره ابراهیم آیه 7