معارف اسلامی

                 بسم الله الرحمن الرحیم

  (13-14)خضوع وخشوع

 

    یکى دیگر از ثمرات معرفت خضوع وخشوع مى‏باشد، به این معنا آنچه که موجب مى‏شود تا انسان خشوع پیدا کند یقین به معاد است واین یقین زمانى حاصل مى‏شود که مؤمن باشد، مؤمنان به آخرت یقین دارند و یقین انسان را خاشع قطعى وخاکسار یقینى مى‏سازد.

 

    فرق خضوع با خشوع:

 

    "خشوع" مربوط به قلب انسان (جانحه)است،برخلاف "خضوع "که وصف اعضاى ظاهرى و(جارحه)است.ازاین روتصنّع وریاپذیر است، در حالى که در خشوع ،ریا راه ندارد.(1)

 

    سؤال ؟

 

    مسئله معاد امرى است بدیهى واز مسائلى است که در همه ادیان الهى به آن اشاره شده است واز اعتقادات مردم مى‏باشد اما با علم به این معنا

مع الوصف چرا تنها مؤمنین هستند که از یاد قیامت داراى خوف ووحشت هستند وداراى خضوع وخشوع مى‏باشند؟

 

    در پاسخ از این سؤال باید گفت: آنچه که موجب مى‏شود تا انسان حالت خضوع وخشوع پیدا کند علم نیست بلکه معرفت است ،اگر بنا بود با حصول علم حالت خشوع در قلب انسان پیدا شود تمام کسانى که اعتقاد به قیامت دارند واهل کتاب هستند باید از این امتیاز بر خوردار بودند، در حالى که فقط مؤمنین هستند که از این امتیاز بر خوردارند ؛ زیرا علم به تنهائى نمى‏تواندقلب انسان را متحوّل کند بلکه باید یقین به علم که همان معرفت است در قلب پیدا شود ودر ابتدا فرق بین علم ومعرفت بیان شده است واین معرفت در صورتى پیدا مى‏شود که انسان تقوا را پیشه کند ودر سلک متقین قرار گیرد ولذا کسانى که تقوا ندارند نه خوفى از قیامت ونه ترسى از عذاب دوزخ دارند در نتیجه حالت خشوع وخضوع درامر آخرت درآنها راه ندارد، بخلاف مؤمنین، در عین آن که امید به رحمت الهى دارند ورجاء واثق به نجات دارند اما در مقابل مقام الهى آنچنان خوف دارند وآنچنان به معاد ایمان دارند که از خوف آن در مقابل خداوند تبارک وتعالى حالت خضوع وخشوع دارند وهرچه ایمان قوى‏تر باشد حالت خضوع وخشوع بیشتر مى‏شود،بطورى که از ادعیه‏ هاى که از معصومین « علیهم‏ السلام »به ما رسیده وکلماتى که در مناجات با خداوند عز وجل داشته ‏اند به خوبى این معنا مشهود است ولذا در قرآن یکى از علائم مؤمن را خشوع در نماز ذکر کرده است «قد افلح المؤمنون الذین هم فى صلاتهم خاشعون» (2)    وازثمرات خضوع وخشوع گریه واشک است واین گریه در اسلام مطلوب است وخداوند این گریه را دوست دارد وهر چه ایمان قوى‏تر باشد معرفت بیشتر وهرچه معرفت ریادتر باشد خضوع وخشوع بیشتر وهر چه حالت خضوع وخشوع بیشتر گریه واشگ فراوانتر خواهد بود بطورى که در سیره امام زین العابدین« علیه ‏السلام » آمده است وقتى سر از سجده‏ بر مى‏داشتند بقدرى اشک مى‏ریختند که خاک زیر صورت آن حضرت گِل مى‏شده است ولذا روایات زیادى دراین زمینه وارد شده است به این بیان که گریه کردن از خوف خداوند چقدر ثواب دارد که به بعضى از آنها اشاره مى‏شود .

 

    عن جعفربن محمدعن ابیه ( علیهماالسلام )قال: قال رسول اللّه ( صلى‏الله ‏علیه ‏و‏آله )«طوبى لصورة‏نظر اللّه الیهاتبکى على ذنبٍ من خشیة اللّه لم یطّلع على ذلک الذنب غیره».( 3)

 

    امام جعفر صادق از پدرش امام محمد باقر « علیهماالسلام » فرموداز قول جدشان رسول اللّه « صلى‏الله‏ علیه ‏و‏آله »:خوشا به حال آن کسى که خداوند متعال نظر به صورت او مى‏کند در حالى که از خشیة الهى براى گناهش گریه مى‏کند گناهى که کسى جز او از آن خبر ندارد.

 

    عن ابیعبداللّه « علیه‏ السلام »قال: مامن عینٌ ‏الاّوهى باکیةٌ‏یوم القیامة‏الاّ عینابکت من خوف اللّه (4)

 

    هیچ چشمى در روز قیامت نیست مگر آن که گریان است به جز چشمى که از خوف خدا گریه کرده باشد.

 

--------------------------------------------------------------------------------

1- تفسیر تسنیم ج 3 ص 164

 

2- سوره المؤمنون آیه 1و2

 

3- وسائل الشیعه باب استحباب کثرة البکاء من خشیة اللّه ج 15/ ح 20339

 

4- اصول کافى ج 2 ص 482